حداقل های ساختمان کارخانه های بهداشتی چیست؟

به نام خدا

در مقاله مجوزهای راه اندازی کارخانجات شوینده، آرایشی و بهداشتی به مراحل دریافت مجوزهای لازم اشاره شده و درضمن آن مقاله به حداقل های زیست محیطی یک کارخانه شوینده، آرایشی و بهداشتی پرداخته شد. در مقاله حاضر به حداقل های مورد نیاز ساختمان یک کارخانه خواهیم پرداخت که امید است توسط سرمایه گذاران محترم و پیمانکاران آن ها مورد بررسی و توجه قرار گیرد. لازم به ذکر است که عدم رعایت هر کدام از موارد زیر می تواند در آینده برای شما هزینه های بالایی ایجاد نماید.

 

• محوطه کارخانه:

– باید دارای دیوارکشی با ارتفاع مناسب باشد، به گونه ای که مانع از ورود حیوانات موذی به محوطه کارخانه شده و حتی المقدور مانع از اثرات سوء شرایط جوی نامساعد گردد.

– کلیه خیابانها و پیاده روها و محلهای عبور و مرور داخل محوطه کارخانه باید با آسفالت یا پوشش مناسب دیگری پوشیده شده و شیب کلیه قسمت ها به نحوی باشد که هیچگونه تجمع آبی ایجاد نگردد.

– جاده منتهی به کارخانه باید به گونه ای با آسفالت یا پوشش مناسب مفروش گردد تا از ورود گل و خاک و آلودگی به داخل کارخانه جلوگیری نماید.

– محوطه اطراف کارخانه باید عاری از مواد زائد ، زباله، علفهای هرز و مواد غیر مفید دیگر باشد که مانع از انباشتگی حشرات و سایر حیوانات شود.

– محل پارک اتومبیل ها باید ترجیحا در خارج از کارخانه بوده و در صورت وجود پارکینگ در محوطه کارخانه باید در محل مناسبی باشد.

– فضای سبز در مجاورت سالن تولید نبوده و نزدیک بخشهای رفاهی ( رستوران ، کتابخانه و نمازخانه ) و اداری باشد.

-در تعیین محل تاسیسات فاضلاب ، شیب طبیعی زمین در نظر گرفته شده باشد.

رعایت موارد فوق در مرحله ساخت علاوه بر کمک به شما در دریافت سریعتر مجوزهای مربوطه در مراحل مختلف فعالیت کارخانه هم به شما در تولید محصولات مرغوبتر و با کیفیت تر کمک نموده و هزینه های فساد و بازگشت محصولات را به شدت کاهش می دهد.

• شرایط فنی و بهداشتی سالن تولید و بسته بندی:

1- ورودی به سالن تولید:

ورودی به سالن تولید باید دو مرحله ای بوده ودارای امکاناتی مثل حوضچه ضدع فونی، پرده عمودی هوا، دستشویی با تمام امکانات باشد. درهای ورودی به سالن تولید باید صاف و یکنواخت بوده که تمیز کردن آن به سادگی انجام گیرد و دارای فنر ارتجاعی یا خودکار باشد و یا با آرنج به طرف داخل باز شوند.

2- فضاهای مورد نیاز در سالن تولید و بسته بندی:

زیربنای سطح اشغال شده توسط ماشین آلات می بایست برحسب نوع ماشین آلات و ابعاد آن حداکثر 40 الی 50 درصد (مطابق با نوع محصو ل ) فضای اصلی سالن تولید ، با احتساب حداقل 1 متر فضای خالی از حداقل دو طرفِ دستگاه باشد.

الف ) فضا جهت ماشین آلات :
علاوه بر ابعاد دستگاه باید فضا جهت موارد زیر در نظر گرفته شود:

1- پلکان و سکو مناسب جهت دستگاههایی که دارای ارتفاع زیادی می باشند

2- فضای مورد نیاز جهت تعمیر دستگاه خصوصاً وقتی وسایل حجیم جهت جابجایی مورد استفاده باشند. عموماً حداقل فاصله تجهیزات از دیوار باید یک متر باشد.

3-حریم دستگاه جهت رفت و آمد اپراتور، این فاصله نیز یک متر و در طرف ضلع یا اضلاعی از دستگاه که نیاز به سرکشی دارد.

4- راههای فرار به هنگام خطر

ب ) فضا جهت مواد حد واسط و بسته بندی :

در فرآیندهایی که پیوسته نبوده و به صورت بچ می باشد باید این فضا لحاظ شود.

ج ) فضا جهت تانکها و مخازن ذخیره :

تانکها چون نیاز به تعمیر چندانی ندارند می توانند در کنار دیوارهای سالن تولید با فاصله یک متر قرار گیرند ولی سایر تجهیزات به علت نیاز به تعمیرات در وسط گذاشته می شوند.

د ) فضا جهت تجهیزات ثابت حمل ونقل:

تجهیزاتی نظی ر بالابرها ، نقاله ها است . درانتخاب این گونه وسایل سعی بر این است که از تجهیزات سبک و قابل جابجایی استفاده شود.

ح) فضا جهت تردد وسایل حمل و نقل:

مسیر حرکت وسایل نقلیه دستی یا برق ی (لیفتراک، ریچ تراک و … ) باید به گونه ای باشد که تردد این وسایل به راحتی انجام گیرد و در صورت نیاز به دور زدن فضا کافی باشد.

و) فضا جهت تردد کارکنان:

چنانچه ترافیک سالن کم باشد می توان از راهرو وسایل حمل ونقل جهت کارکنان نیز استفاده نمود. در غیر این صورت باید راهرو جداگانه ای با عرض مناسب استفاده شود.

3- ویژگیهای سالن تولید:

الف) دیوار ها:

– سطوح دیوار در سالن تولید و بسته بندی، به منظور سهولت تمیز کردن باید حداقل تا ارتفاع 4 متر قابل شستشو و مقاوم، بدون منفذ، ترک، درز و شکاف، صاف و صیقل باشند.

– زاویه بین کف و دیوار باید ماهیچه ای با زاویه مناسب در نظر گرفته شود.

ب) درها:

– درهای سالن های تولید و بسته بندی و انبار ها باید قابل شستشو و ضدعفونی بوده و جنس آنها از مواد زنگ نزن و نفوذ ناپذیر به آب باشند.

– در سالنها و انبارها باید دارای سطوح صاف و رنگ روشن باشد.

– به طور خودکار بسته شده و کاملا “ چفت شده ( Sealed ) باشند و برای جلوگیری از ورود حشرات و جوندگان به خوبی بسته شوند ( ناحیه زیرین دربها هم سطح با کف باشد ) و در صورت شیشه ای بودن هیچ گونه شکستگی و ترک خوردگی نداشته باشند.

– از استفاده درهای چوبی در محوطه تولید بایستی اجتناب گردد و توجه شود که هیچگونه وسیله چوبی قابل استفاده در سالن تولید نمی باشد

ج) پنجره ها:

– پنجره هایی که به منظور کمک به روشنایی احداث می شوند بایستی همیشه بسته بوده و از ورود هوای آلوده بیرون به محوطه های تولید و بسته بندی جلوگیری بعمل آید.

– پنجره ها بایستی کاملاً با دیوار هم سطح و فاقد زوائد کناری باشد و ترجیحاً بایستی دوجداره باشد.

د) کف سالن:

1- کف باید کاملا مقاوم و نفوذ ناپذیر، ضد اسید (در صورت لزوم جهت تولید محصولاتی که باعث خوردگی کف می شوند مانند گاز پاک کن، سفیدکننده، محلول پاک کننده اسیدی و …می باشند. )، صاف و بدون خلل و فرج ، ترک و شیار باشد.

2- قابل شستشو بوده و دارای شیب کافی به سمت مسیر فاضلاب باشد تا از تجمع آب در سطح کف سالن تولید جلوگیری شود.

ه) سقف سالن :

1- باید دارای ظاهری مناسب و ارتفاع کافی و قابل تمیز کردن باشد.

2- در برابر نفوذ یا لانه گزینی حشرات مقاوم بوده و مانع تجمع گرد و خاک و بخارات آب شده و امکان رشد قارچها در سطوح آن به حداقل برسد.

3- بالای خطوط تولید دارای پوشش مناسب ، قابل شستشو و تمیز کردن باشد تا هیچ گونه آلودگی یا اجزاء خارجی به محصول وارد نگردد.

5-  پوشش سقف باید به نحوی در نظر گرفته شود که در مقابل عوامل جوی پایدار بوده و تاثیری در محیط داخل نداشته باشد.

6- عایق بندی سقف سالنها و انبارها باید طوری باشد که از نفوذ رطوبت و حرارت به داخل جلوگیری نماید.

و) پله ها:

سطوح شیبدار ، پله ها، سکوها، نردبان ها و شیب های تند بایستی به گونه ای نصب شده باشند که موجب تجمع و انتقال آلودگی به سالن تولید نشده ، و به راحتی قابل شستشو و تمیز کردن باشد.

ز) زهکشی کف و کانالهای فاضلاب:

1- از راه آبهای رو باز تا آنجا که امکان دارد باید اجتناب شود. اما اگر در واحدی به ناچار از آنها استفاده شد بایستی سهولت تمیز کردن و ضدعفونی کردن آنها تامین شود. و دارای پوشش مناسب قابل جابجا شدن از جنس مقاوم باشد.

2- باید متناسب با میزان پساب کارخانه طراحی شده و در برابر جوندگان به خوبی محافظت شود .

3- دارای شیب مناسبی در حد ( 5 الی 10 درجه ) بر خلاف جریان کار (از محل تمیز به محل آلوده ) باشد. همچنین حتی المقدور از ساختن آبروهای عمیق باید اجتناب کرد زیرا تمیز کردن آنها مشکل می باشد.

4- آب روها باید دارای دیواره های کناری صاف و عمودی بوده و محل اتصال دیواره به کف مدور و نیم دایره باشد تا مقادیر کم آب نیز به راحتی جریان یافته و تمیز کردن آن نیز آسان تر باشد.

5- قسمتهای سرپوشیده آبروها باید دارای عمقی حدود 15 الی 30  و عرض- 15-20 سانتی متر باشند تا آب و مواد زائد به راحتی عبور کرده و تمیز کردن آن نیز آسان باشد.

6- پوشش و محافظ فلزی روی آبروها باید کمتر از یک متر طول داشته باشند تا برداشتن و حمل و نقل آن آسان باشد.

7- پوشش کانال باید مشبک و از نوع ضد زنگ بوده و در محلهایی که امکان جمع شدن پساب و ضایعات وجود دارد از کف شوی مناسب ( شتر گلودار ) استفاده شود.

• انبارها و بخشهای وابسته:

  1-  سطح زیر بنای انبارها: 

• سطح انبار بستگی به حجم تولید ، حداکثر زمان نگهداری کالا در انبار دارد که آن نیز بستگی به اختلاف زمان تولید و فروش و نیز تنوع محصولات و میزان ورود کالا در روز دارد.
  – میزان سطح زیر بنای انبار از فرمول ذیل با احتساب (حداقل تعداد روز انبارداری 10 روز و ارتفاع مفید چیدمان مناسب به دست می آید.):

 

به عنوان نمونه :
کارخانه ای که در روز 800 کارتن ( حاوی 15 عدد مایع ظرفشویی 1000 گرمی ) به ابعاد 30 × 30 × 36 سانتی متر و 600 کارتن ( حاوی 24 بسته پودر رختشویی 500 گرمی ) به ابعاد 39× 30 × 34 تولید می کند به انباری به مساحت 581 متر مر بع با احتساب 10 روز انبارداری نیاز دارد.

2- انبارش:

1. در انبار باید امکانات کنترل و سنجش دما و رطوبت و دیگر عوامل لازم وجود داشته باشد و قسمتهای مختلف انبار مثل محصول نهایی ، قرنطینه و محصولات مرجوعی ، مواد اولیه و … به طور فیزیکی از هم جدا باشند.
2. چیدمان کالاهای انبار شده باید به نحوی باشد که اجازه نمونه برداری از کلیه مواد انبار شده فراهم باشد.
3. محوطه های انبار باید فضا کافی که اجازه جداسازی مؤثر و مناسب مواد مختلف و محصولات انبار شده را بدهد تأمین کند.
4. به آن قسمت انبار که برچسبها و ظروف بسته بندی بدون برچسب قرار دارند فقط بایستی افراد مجاز دسترسی داشته باشند.
5. نظم و ترتیب در انبارش محموله و محصولات باید اجازه جداسازی واضح عناوین مختلف هر ماده اولیه را برای کاهش خطر اشتباه شدن بدهد.
6.  کالاهای انبار شده باید تمیز، مرتب و خشک نگهداری شود.
7. محصولات تولیدی باید بالاتر از کف و با فاصله ای مناسب نسبت به دیوارها قرار گیرند به نحوی که اجازه تمیز کردن آسان کف و دیوارها و استفاده از عوامل ضدعفونی کننده بدون خطر آلودگی را بدهد.
8. مواد اولیه و حد واسط و محصول نهایی باید در محیطی سازگار با شرایط ذکر شده بر روی برچسب محصول انبار شوند.
9.  چرخش مواد در انبارها باید به نحوی باشد که اولین ورودی که زودتر تأیید شده است زودتر نیز از انبار خارج شود. ( سیستم FIFO )
10. دیوارها و سقف و کف باید طوری طراحی شده باشند که مقاوم بوده و دا رای شرایط مناسب برای نگهداری و قابل تمیز کردن باشند.
11.  فضاهای انبار باید آنقدر ظرفیت داشته باشند که اجازه نگهداری مرتب و منظم انواع گوناگون مواد و محصولات را بدهد.
12. مواد خطرناک باید در شرایط ایمن و با اطمینان کافی انبار شوند.
    سیستمی باید برای تأمین این موارد برقرار شده باشد:
    1. راههای ورود و خروج باید کاملاً واضح و مشخص باشند.
    2. انبار باید وضعیتی داشته باشد که اجازه جداسازی مؤثر و چرخش مواد را بدهد.
    3. باید استفاده از مواد تایید نشده یا موادی که برای مصرف ترخیص نشده اند، اجتناب گردد.
    4. محصول تولیدی که در ظروف مناسب و مورد تایید به صورت فله نگهداری می شود ، قبل از بسته بندی باید مورد آزمایش و پس از تأیید بسته بندی گردد.

3- انبارش و ترخیص و توزیع کالا:

1-روش های مکتوب باید برای انبارش محصول نهایی موجود باشد به گونه ای که کیفیت محصول حفظ شود.

2- فقط افراد مسئول اجازه ورود به انبارمحصول نهایی را دارند .

3- قبل از فرستادن جنس به بازار باید منطبق بودن تمام ویژگیهای محصول نهایی مطابق روش های مقرر کنترل شود.

4- ترخیص کالا باید فقط پس از تأیید مسئول فنی انجام شود.

5- باید s SOP لازم جهت بارگیری و حمل و نقل وجود داشته باشد تا از وجو د شرایط لازم برای حفظ کیفیت محصول و بسته بندی آن اطمینان حاصل شود. (Sanitary Standard Opration Procedure :sSOP)

• شرایط فنی و بهداشتی قسمتهای رفاهی:

1-  سرویسهای بهداشتی ( توالت و دستشویی): 

الف) باید برای کارگران دستویی و توالت مجزا به تعداد مورد نیاز مطاب ق ماده 13 قانون مواد خوراکی ، آشامیدنی ، آرایشی و بهداشتی به شرح ذیل وجود داشته باشد:
برای هر 1 تا 5 نفر یک توالت و یک دستشویی
6-25 نفر به ازاء هر 10 نفر یک توالت ، یک دستشویی ( 25 نفر از هر کدام 3 دستگاه )
26-55 نفر به ازاء هر 15 نفر یک توالت ، یک دستشویی ( 50 نفر از هر کدام 5 دستگاه )
56 -115 نفر به ازاء هر 20 نفر یک توالت ، یک دستشویی ( 100 نفر از هر کدام 7 دستگاه )  –

116-266 نفر به ازاء هر 25 نفر یک توالت ، یک دستشویی ( 250 نفر از هر کدام 13 دستگاه ) –
از 266 نفر به بالا به ازاء هر 30 نفر اضافی یک توالت ، یک دستشویی

ب) سرویسهای بهداشتی باید مجهز به شیر آب گرم و سرد باشد.

ج) در و دیوار باید قابل شستشو باشد ، سقف صاف بوده و کف از مواد غیر قابل نفوذ ساخته شود به طوری که به آسانی قابل تمیز کردن باشد.

د) توالتها باید دارای درب خودکار بوده و در برابر نفو ذ حشرات حفاظت شود وجود مخزن شستشو ( فلاش تانک ) ضروری است.

ه) نصب تابلوی «بعد از استفاده از توالت دستهای خود را با صابون یا مواد شوینده بشوئید » در توالتها ضروری است.

و) توالتها باید در محلی باشند که آلودگی به محیط به حداقل برسد .و نباید درب توالت بسمت سالن تولید و انبار ها باز شود .

ز) پنجره توالت مشرف به فضای آزاد و دارای توری باشد.

ح) توالت دارای هواکش مکانیکی متناسب با حجم آن باشد.

ط) دارای سطل زباله دربدار پدالی بوده که بدون دخالت دست باز شود.

2- دستشویی کامل: 

این دستشویی ها عمدتا متصل به رختکن کارگران ، در محل ورود به سالن تولید و در داخل سالن تولید قرار داشته و ویژگیهای ذیل را دارا می باشند:

الف) دارای شیر آب گرم و سرد بوده و بدون دخالت دست به صورت پایی یا با آرنج باز و بسته شود.

ب) دارای خشک کن برقی یا حوله کاغذی یک بار مصرف باشد.

ج) دارای سطل زباله دربدار پدالی بوده که بدون دخالت دست باز شود.

د) در کنار دستشویی ها باید مواد شوینده و ضدعفونی کننده وجود داشته باشد. (مواد ضد عفونی و شوینده دارای محل خاصی بوده و شماره گذاری شده و مسئول مشخصی داشته باشد.)

ه) تعداد کافی توالت تمیز و تهویه دار (مجزا برای آقایان وخانم ها) همراه با دستشویی های کافی فراهم باشد.

و) توالت ها باید به اندازه کافی از محوطه تولید مجزا باشند. داخل توالت ها نباید از بوگیر استفاده شود.

ز) در کنار توالت ها و محوطه تولید بایستی امکانات دستشویی تعبیه شده باشد و بایستی موارد ذیل باشند:

1 . دستشویی تمیز با شیر آب گرم و سرد خودکار یا پدالی یا باز و بسته شونده توسط آرنج
2 . مایع دستشویی
3 . دست خشک کن هوای گرم یا دستمال یکبار مصرف
4 . سطل زباله درب دار که درب آن با پدال باز شود

کارکنان بایستی بعد از استفاده از توالت از دستشویی استفاده کنند.

3 – حمام ها:

باید برای کارگران حمام مجزا به تعداد مورد نیاز مطابق ماده 13 قانون مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی به شرح ذیل وجود داشته باشد:

به ازاء 1 تا 5 نفر کارگر یک دستگاه

5 تا 20 نفر به ازاء هر 5 نفر یک دستگاه ( 20 نفر 4 دستگاه )

21-50 نفر به ازاء هر 10 نفر یک دستگاه ( 50 نفر 7 دستگاه )

51-100 نفر به ازاء هر 20 نفر یک دستگاه ( 100 نفر 10 دستگاه )

از 100 نفر کارگر به بالا به ازاء هر 20 نفر اضافی یک دستگاه

این حقیر که سالهاست در زمینه صنایع شوینده، آرایشی و بهداشتی فعالیت می کنم، کمتر کارخانه ای را مشاهده کرده ام که از حمام های موجود در آن استفاده مناسب شود. با توجه به اینکه در حال حاضر تمام منازل مسکونی به حمام مجهز شده اند، استفاده از حمام های داخل کارخانه در بیشتر کارخانه ها منشوخ شده و فقط جهت دریافت مجوز اقدام به احداث حمام می شود. لازم است تا صنعتگران عزیز ار اداره بهداشت و درمان درخواست نمایند تا در تعداد حمام های احداثی تجدید نظری جدی نماید.

محل استحمام باید دارای ویژگیهای ذیل باشد:

1- دیوارها تا زیر سقف کاشیکاری شده و کاشیها بدون ترک خوردگی و شکستگی باشد.

2- شیب کف به طرف کفشوی مناسب باشد.

3- دارای هواکش مناسب با حجم آن باشد.

4- منبع حرارتی خارج از محوطه حمام بوده ، به طوریکه ایجاد آلودگی در هوا نکند.

5- هر حمام دارای رخت کن مجزا باشد.

6- مجهز به دوش آب گرم و سرد باشد.

7- باید مجهز به تهویه مناسب باشد.

4- آشپزخانه و امکانات آن:

چنانچه طبخ در کارخانه انجام گیرد ، کارخانه ملزم به رعایت شرایط مندرج در بند الف ، ب ، ج و د بوده و چنانچه غذا فقط سرو می شود باید شرایط مندرج در بند (د ) را رعایت نماید.
هر کارگاه می تواند دارای ناهار خوری با وسعت کافی و تعداد لازم میز و صندلی ( نیمکت ) برای عده ای که در هر وعده غذا صرف می کنند باشد. فضای لازم جهت هر نفر بین 0/95 تا 1/15 متر مربع میباشد . علاوه بر این در کارگاههای بزرگ که غذای گرم به کارگران داده می شود باید حداقل 32 متر مربع جهت محوطه ای که غذا ارائه می شود و نیز فضای کافی جهت آشپزخانه و انبار مواد غذایی در نظر گرفته شود.

الف) انبار :

– دیوارها از جنس کاشی یا پوشش مناسب دیگری باشد و سقف و کف آن صاف و قابل شستشو بوده و شیب کف مناسب و به سمت کف شوی باشد.

–  هواکش متناسب با حجم انبار نصب شود.

– قفسه بندی مناسبی برای مواد غذایی انجام شده باشد.

– مصالح ساختمانی انبار از نوعی انتخاب شود تا از ورود جوندگان و حشرات به انبار جلوگیری کند.

– کلیه دربها و پنجره ها با توری باشد و شیب لبه پنجره ها به داخل حدود 45 درجه باشد.

– نور به اندازه کافی موجود باشد.

ب) سردخانه:

– ظرفیت سردخانه بایدمتناسب با مواد اولیه فاسد شدنی باشد و دارای سیستم های کنترل درجه حرارت و رطوبت باشد.

ج) محل پخت غذا :

–  دیوارها تازیر سقف کاشیکاری شده باشد یا توسط پوشش مناسب دیگری که براحتی قابل نظافت باشد پوشیده شده باشد.

– سقف صاف وقابل شستشو وتمیز کردن باشد .

– کف دارای شیب مناسب به سمت کف شوی باشد.

– پنجره ها مجهز به توری بوده وتوسط عوامل مختلف از جمله چسب نواری ازشکستن آنها جلوگیری شده باشد وشیب لبه آنها به سمت داخل 45 درجه باشد.

– هواکش متناسب با حجم بخش پخت باشد.

– دستشویی ها به تعداد کافی ومتناسب با مشخصات ذکرشده دربند 4 باشد.

– ظرفشویی ها حتی الامکان به تعداد کافی بوده و حتی المقدور ازدستگاه اتوماتیک استفاده شود. سیستم شستشو باید دارای سه مرحله شستشو ، آبکشی و ضد عفونی باشد .

– تجهیزات و وسایل کافی از نوع مجاز وبهداشتی ، جهت پخت غذا باید موجود باشد.

– جنس ظروف تهیه و پذیرایی غذا از نوع مجاز و بهداشتی باشد .

– سطل های دربدار برای زباله به مقدار کافی باید موجود باشد.

وجود آشپزخانه، سردخانه و انبارهای آشپزخانه الزامی نیست و فقط مخصوص کارخانه های پر جمعیتی هست که می خواهند در محل کارخانه اقدام به طبخ غذا نمایند که این مساله با وجود تهیه غذاها و رستوران ها الان دیگر مقرون به صرفه نیست و با داشتن یک ناهارخوری مناسب و وسیله گرمایش غذای مناسب می توان سرویس مناسبی در اختیار کارمندان و کارگران کارخانه گذاشت.

 

د) سالن غذا خوری:

– در قسمت ورودی سالن غذا خوری باید دستشویی به تعداد کافی درنظر گرفته شده باشد.

– اندازه سالن غذاخوری باید متناسب با تعداد افراد باشد.

– کف باید با کفپوش مناسب پوشیده شده و شیب آن به سمت کف شوی باشد.

– سقف باید صاف وبه رنگ روشن باشد.

– در و پنجره ها به اندازه کافی ودارای توری باشد.

– هواکش باید متناسب با حجم سالن باشد.

– سیستم گرما یش و سرمایش سالن باید متناسب با حجم سالن پیش بینی شده وباتوجه به شرایط جغرافیایی محل اجرا شود.

– میزهای غذا خوری بدون ترک خوردگی صاف وقابل شستشوو تمیز کردن باشد.

– صندلی ها از جنس مقاوم وقابل شستشو باشد.

– سطل های دربدار به تعداد کافی موجود باشد.

5- امکانات و بهداشت فردی: 

– اطاق تعویض لباس مجزا برای آقایان وخانم ها با امکانات کافی ( تهویه و نور مناسب ) تعبیه گردد.

– هر کارمند باید کمد لوازم 3 قسمتی مخصوص به خود داشته باشد.

– جنس تمام سطوح (سقف ،کف،دیوارها ) وکمد ها باید قابل شستشو بوده و این اتاق ها دارای برنامه مدون تمیز کردن باشند. در ضمن باید عاری از هرگونه لوازم زاید و اضافه باشد .

– کارکنان باید پس از تعویض لباس، قبل از ورود به محوطه تولید، دست های خود را با مواد پاک کننده شسته و در صورت لزوم ضدعفونی نمایند.

– کارکنان باید لباس کار تمیز و متناسب با کارشان بپوشند. پوشش ها شامل (کلاه و ماسک، دستکش و لباس محافظ و کفش ) و در صورت نیاز کفش ایمنی می باشد، که باید بطور صحیح پوشیده شوند و تناوب زمانی تعویض و شستشوی لباسهای کار باید در برنامه زمانی شرکت مشخص باشد.

– جیب لباس کار باید به طرف داخل باشد.

– رنگ لباس کار کارکنان سالن تولید و آزمایشگاه بایستی به رنگ روشن باشد.

– کارکنان تولید وبسته بندی و آزمایشگاه نباید از وسایل زینتی در هنگام کار استفاده نمایند.

– کارکنانی که با محصولات سر و کار دارند نباید روی لباس دکمه های تزئینی یا کارت شناسایی نصب نمایند. اگر لازم است کارت شناسایی استفاده نمایند باید از ایمن و محکم بودن آن اطمینان حاصل شود.

– خوردن، آشامیدن، جویدن و استعمال دخانیات و یا ذخیره کردن مواد غذایی ، نوشیدنی دخانیات یا دارو توسط کارکنان در محوطۀ تولید یا هر محوطه دیگری که ممکن است روی محصولات اثر سوء داشته باشد باید ممنوع گردد.

– کارکنان باید از عطسه زدن و سرفه کردن در کنارخط تولید وبسته بندی اجتناب کنند.

– کلیه افراد شاغل در کارخانه بایستی دارای کارت بهداشتی معتبر و مورد تأیید وزارت بهداشت باشند . (قبل از استخدام و در حین کار)

• آزمایشگاهها و تجهیزات و لوازم میکروبی وفیزیکی و شیمیایی مؤسسات آرایشی و بهداشت:

کارخانجات مربوطه لازم است بر حسب نوع محصول مندرج در این ضابطه مجهز به تجهیزات آزمایشگاهی مناسب جهت آزمایشات لازم باشند.

1-  آزمایشگاهها:

آزمایشگاهها باید در محلی بنا گردد که نزدیک به سالن تولید بوده و دارای بخشهای مجزای فیزیک و شیمیایی و میکروبی باشند، و وضعیت فنی و بهداشتی آزمایشگاه به صورت ذیل بررسی شده و تجهیزات و مواد شیمیایی آن طبق لیست مربوطه جهت دریافت پروانه بهره برداری و تأسیس کارخانه در نظر گرفته شود:

– در آزمایشگاه حداقل 30 درصد فضای آزاد برای انجام کارها و تردد پرسنل وجود داشته باشد، مشروط بر آنکه پرسنل آزمایشگاه دارای اتاق کار جداگانه باشند.

– آزمایشگاه میکروبیولوژی باید دارای فضای مجزا متشکل از سه بخش استریلیزاسیون، انکوباسیون و کشت میکروبی (مجهز به لامپ UV و عدم وجود سینک و زهکشی فاضلاب) باشد.

– آزمایشگاه باید از نور کافی (طبیعی و مصنوعی) برخوردار باشد.

– آزمایشگاه دارای هود آزمایشگاهی با امکانات لازم باشد.

– سیستم تهویه آزمایشگاه باید مناسب باشد.

– آزمایشگاه دارای کابینت و میز کار با روکش مناسب ضد اسید و ضد حریق باشد.

– آزمایشگاه دارای لوله کشی آب سرد و گرم و ظرفشویی باشد.

– دیوارها، کف، سقف، درب و پنجره آزمایشگاه با ضوابط مربوطه (استاندارد ایزو 17025 انطباق داشته باشد.)

– لباس کار پرسنل آزمایشگاه باید مناسب باشد.

– نظافت و بهداشت فضای آزمایشگاه باید رعایت گردد.

– پیش بینی های لازم جهت اطفاء حریق صورت گرفته باشد.

– آزمایشگاه باید مجهز به وسایل کمکهای اولیه باشد.

– تابلوی راهنمای ایمنی حلالها و مواد شیمیایی باید در آزمایشگاه نصب گردد.

– آزمایشگاه باید کلیه تجهیزات لازم جهت انجام آزمایشات شیمیایی و میکروبی را دارا باشد. (طبق چک لیست مربوطه)

– آزمایشگاه باید دارای لوازم شیشه ای و سایر ظروف مورد نیاز جهت انجام آزمونها باشد. (طبق چک لیست مربوطه)

– آزمایشگاه باید دارای وسایل ایمنی (دستکش، ماسک و …) باشد.

– مسئول آزمایشگاه و پرسنل شاغل در آزمایشگاه باید مشخص بوده و مدارک تحصیلی آنها مطابق با نوع کارشان باشد.

– پرسنل آزمایشگاه باید دوره های آموزشی را طی نموده باشند.

– آزمایشگاه باید دارای محل مشخصی جهت نگهداری نمونه های شاهد باشد.

– دستگاههای موجود در آزمایشگاه باید دارای برنامه کالیبراسیون و برچسب کالیبراسیون باشند.

– شرایط نگهداری مواد و حلالهای شیمیایی باید مطابق با روش نگهداری آنها باشد.

– محلولهای تهیه شده باید دارای برچسب مشخص با ذکر تاریخ ساخت باشد.

– نحوه دفع ضایعات میکروبی و شیمیایی در آزمایشگاه باید مشخص باشد.

– کلیه روشهای آزمایش و جزوات استانداردهای محصول باید در آزمایشگاه موجود باشند.

– نتایج آزمونهای میکروبی و شیمیایی باید روزانه در دفاتر مخصوص ثبت و کد گذاری آن به طریقی باشد که امکان ردیابی نمونه های آزمون شده و تعمیم آن به خط تولید به وضوح وجود داشته باشد.

– تجهیزات آزمایشگاه باید متناسب با فعالیت انجام شده در شرکت بوده و به تایید ادارات مربوطه برسد در واحدهایی که آزمایشگاه در داخل کارخانه میباشد ، آنها بایستی فضای کافی برای نگهداری اسناد و نمونه ها را داشته باشند.

– مسیر کارکنان آزمایشگا ه نباید به شکلی باشد که برای نمونه برداری ویا استراحت کردن از محیط های آلوده عبور کنند.

• بخشهای سرویس دهنده و تاسیسات کارخانه:

1- آب:
انواع آب مورد استفاده در کارخانجات به شرح ذیل می باشد:

الف) آب مصرفی عمومی کارخانه و تاسیسات : باید از نظر سختی مورد تایید بوده و با توجه بهنوع کاربرد ویژگی خاص آن را داشته باشد.

ب) آب مصرفی قابل استفاده در سیستم تولید ، شستشو و شرب : این نوع از آب مصرفی باید کاملا جدا از سایر آبهای مصرفی در کارخانه بوده و سیستمهای لوله کشی آن با رنگ متفاوت ، جدا و مشخص شده باشد و آب توسط کارخانه به طور مستمر مورد آزمایش قرار گیرد و حداقل 2 بار نیز توسط آزمایشگاه مرجع یا مورد تایید استان مربوطه از نظر میکروبی و شیمیایی آزمایش شده و به تایید رسیده باشد و تمامی مستندات آن نگهداری شود . ویژگیهای آن باید مطابق با استاندارد 1053 و ویژگیهای میکروبی آن مطلبق با استاندارد 1011 باشد.

2- سیستم روشنایی و لامپ ها:

– لامپها باید به طور مناسبی در برابر شکستگی حفاظت شده باشند و دارای حفاظ و قاب مناسب باشد.

– همچنین پوشش لامپها باید قابل شستشو و تمیز کردن باشد.

– روشنایی در یک کارخانه آرایشی و بهداشتی باید در حد کافی در کلیه فضاها تأمین شود.

– استانداردهای عمومی برای بعضی از انواع کارها موجود است که معمولاً بین 30 الی 50 فوت کاندلا راحتی و کارائی کارکنان را در انجام سریع و موثر کار تضمین می نماید.

– حداکثر میزان روشنایی می تواند بسته به نوع تولید تا 100 فوت شمع تغییر یابد.

3- سیستم نصب لوله ها و کابلها:

– باید به طریقی باشد که حتی الامکان مسیرهای افقی کمتر بوده تا آب در لوله های راکد نماند.

– لوله کشیها بایستی از یک کانال مشخص عبور نمایند تا موقع تعمیرات مجدداً به کندن و … نیاز نباشد.

– جنس لوله های متناسب با نوع مایعات در تماس با آنها باشد.

– کلیه زانوها، پیچ و مهره ها و رابط بین لوله ها از جنس و همرنگ لوله های مصرفی باشد.

– لوله های آب گرم و سرد و بخار بایستی دارای رنگ های متمایز باشند تا هنگام مصرف اشتباه رخ ندهد.

4- سیستم تهویه ساختمان:

– کلیه سالنها ، انبارها و سرویسهای بهداشتی و کارگری باید دارای سیستم تهویه مناسب و وسایل گرم و سرد کننده متناسب با حجم مکانهای مذکور و تغییرات درجه حرارت با توجه به فصول سال باشد.

5 – تاسیسات بخار و هوای فشرده:

– محل استقرار دیگ بخار و تاسیسات مربوطه می بایست با فاصله مناسب از سالنهای تولید و بسته بندی ، انبارها و امکانات کارگری و اداری بوده و برابر مقررات سازمانهای ذیربط ، مسائل ایمنی آن رعایت و تاییدیه های لازم اخذ گردیده باشد

6-تعمیرگاه:
هر کارخانه جهت تعمیر دستگاهها و وسائط نقلیه احتیاج به تعمیرگاه دارد . در طراحی تعمیرگاه موارد زیر باید در نظر گرفته شود:
1) محل تعمیرگاه در عین حال که نزدیک ماشین آلات تولید است به خیابان کارخانه راه داشته باشد.

2) تعمیرات سالهای اول بسیار کم است و نیاز به فضای وسیعی ندارد لذا در طراحی تعمیرگاه نباید ملاک را تعمیرات سالهای اول قرار داد.

3) کارخانجات بزرگ بخشهای جداگانه ای جهت تعمیرگاه برق و الکترونیک ، تعمیرگاه وسایل نقلیه، تعمیرگاه وسایل مکانیکی و غیره دارند حتی ممکن است تعمیرگاه دارای دستگاه تراش، دریل و سایر ماشین ابزار نیز باشد ولی کارخانجات کوچک این امکانات را دارا نیستند و از خدمات کارگاههای بیرون استفاده می کنند.

 

---